Öz güven ve öz saygı, kendimizi nasıl algıladığımızı ve dünyada nasıl yer aldığımızı belirleyen iki önemli psikolojik kavramdır. Birbirine yakın kavramlar olsalar da, farklı şeyleri temsil ederler. Her iki alandaki sorunlar, duygusal ve davranışsal zorluklara yol açabilir. Bu yazıda, öz güven ve öz saygı arasındaki temel farkları, yaygın sorunları ve bu sorunları nasıl iyileştirebileceğinizi inceleyeceğiz.
Öz Güven Nedir?
Öz güven, bir kişinin bir görevi ya da durumu başarıyla üstlenebileceğine olan inancıdır. Daha çok belirli alanlara yönelik ve eylem odaklıdır; örneğin iş hayatında, sosyal ortamlarda veya bir hobiyle ilgili olarak karşımıza çıkar. Yüksek öz güvene sahip bir kişi, karşısına çıkan görevlerde başarı beklerken, düşük öz güvene sahip olanlar genellikle başarısızlık korkusu ya da eleştirilerden çekinirler.
Düşük öz güven belirtileri:
• Yeni fırsat ya da zorluklardan kaçınma.
• Başarısızlık ya da eleştiriden korkma.
• Karar ya da tartışmalarda kendini ifade etmekte zorlanma.
Öz Saygı Nedir?
Öz saygı ise, kişinin kendisine verdiği değerle ilgilidir. Kişinin kendisine olan genel bakışı, ne kadar değerli olduğunu hissetmesi ve mutlu olmayı hak edip etmediğine dair inancını yansıtır. Yüksek öz saygıya sahip kişiler, genellikle kendilerini iyi hissederler. Düşük öz saygıya sahip olanlar ise değersiz, sevilmeyen ya da yetersiz hissedebilirler.
Düşük öz saygı belirtileri:
• Aşırı öz eleştiri ya da mükemmeliyetçilik.
• Başkalarıyla sürekli kıyaslama yapma.
• Övgüleri kabul etmekte ya da başarılarıyla gurur duymakta zorlanma.
Özgüven koşullara bağlı olarak dalgalanabilirken (bir görevde iyi veya kötü performans göstermek gibi), özsaygı genellikle kimliğimizin daha derin ve istikrarlı bir parçasıdır. Bununla birlikte, birbirleriyle bağlantılıdırlar; kronik düşük özgüven özsaygıyı aşındırabilir ve düşük özsaygı kişinin yeteneklerine sürekli olarak güvenmemesine yol açabilir.
Öz Güven ve Öz Saygı Sorunlarının Nedenleri
Hem özgüven hem de özsaygı, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörler tarafından şekillendirilir:
Çocukluk Deneyimleri: Bir kişi eleştirel veya ihmalkar bakıcılarla büyüdüyse ya da zorbalığa maruz kaldıysa veya başarılı olması için aşırı baskı gördüyse, yetişkinlikte de devam eden yetersizlik veya değersizlik duygularını içselleştirmiş olabilir.
Sosyal Karşılaştırmalar: Sosyal medyanın hakim olduğu bir dünyada, başkalarıyla sürekli karşılaştırma yapmak gerçekçi olmayan güzellik, başarı veya mutluluk standartları yaratarak kişinin öz-değer duygusunu aşındırabilir.
Mükemmeliyetçilik: Mükemmeliyetçiler genellikle kendileri için ulaşılamaz hedefler koyarlar. Kaçınılmaz olarak başarısız olduklarında, kendilerini başarısız olarak görebilir ve hem özgüvenlerine hem de öz saygılarına zarar verebilirler.
Travma: Taciz, reddedilme veya başarısızlık gibi olumsuz veya travmatik yaşam deneyimleri, kişinin kendisini ve yeteneklerini nasıl gördüğüne ciddi şekilde zarar verebilir.
Öz Güven ve Öz Saygıyı Geliştirme Yolları
Özgüven ve özsaygıyı geliştirmek hızlı bir çözüm değil, kendinizi ve yeteneklerinizi nasıl gördüğünüzü yeniden şekillendiren kademeli bir süreçtir. İşte size yardımcı olabilecek bazı stratejiler:
Olumsuz Kendi Kendine Konuşmaya Meydan Okuyun: Özsaygısı düşük olan birçok kişi, kendilerini eleştirdikleri veya küçümsedikleri sürekli olumsuz kendi kendine konuşmalar yapar. Bu olumsuz düşünceleri belirleyerek ve bunları aktif olarak olumlu düşüncelerle değiştirerek başlayın. Örneğin, “Her zaman başarısız oluyorum” diye düşünmek yerine, kendinize “Öğrenme ve gelişme yeteneğine sahibim” diye hatırlatın.
Ulaşılabilir Hedefler Belirleyin: Kendinizi büyük, belirsiz hedeflerle boğmak yerine, görevleri daha küçük, ulaşılabilir adımlara bölün. Ne kadar küçük olursa olsun her başarıyı kutlayın. Küçük görevleri başarmak bile özgüveninizi önemli ölçüde artırabilir.
Öz Şefkat Pratiği Yapın: Kendinize bir arkadaşınıza gösterdiğiniz nezaket ve anlayışla davranın. Kimsenin mükemmel olmadığını ve hataların öğrenme sürecinin bir parçası olduğunu kabul edin. Öz şefkat, daha sağlıklı bir iç diyaloğu teşvik ederek öz saygıyı artırmaya yardımcı olabilir.
Etrafınızı Destekleyici İnsanlarla Çevreleyin: Sizi aşağı çekmek yerine yukarı çeken insanlar, özgüveninizi ve öz-değer hissinizi inşa etmek için çok önemlidir. Sizi eleştiren veya küçümseyen kişilere maruz kalmayı sınırlayın ve büyümeyi ve pozitifliği teşvik eden ilişkilere öncelik verin.
Zayıf Yönlerinize Değil, Güçlü Yönlerinize Odaklanın: Hepimizin güçlü ve geliştirilmesi gereken yönleri vardır. Zayıf yönlerinize takılmak yerine, doğal yeteneklerinizi ve becerilerinizi geliştirmeye odaklanın. Nelerde iyi olduğunuzun farkına varmak hem özgüven hem de özsaygı oluşturmanıza yardımcı olabilir.
Farkındalık Pratiği Yapın: Düşüncelerinizin ve duygularınızın farkında olmak, düşük özgüven veya özsaygının tetikleyicilerini daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir. Daha fazla farkındalık kazanarak, bu tetikleyicilere bilinçsizce tepki vermek yerine onları ele alma konusunda daha proaktif olabilirsiniz.
Profesyonel Destek Alın: Bazen, özsaygı veya özgüvene verilen zarar köklü olabilir ve tek başına üstesinden gelmek zor olabilir. Terapi, özellikle de bilişsel-davranışçı terapi (BDT), olumsuz düşünce kalıplarının belirlenmesine ve daha sağlıklı başa çıkma mekanizmalarının geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Hem özgüven hem de özsaygı zihinsel ve duygusal esenliğimizde hayati rol oynar. Dış faktörler kendimiz hakkında nasıl hissettiğimizi etkileyebilirken, en önemli çalışma genellikle içeriden gelir. Olumsuz düşüncelere meydan okuyarak, öz şefkati deneyerek ve güçlü yönlerinize odaklanarak, olumlu bir öz-değer duygusunu yeniden inşa etmeye başlayabilirsiniz. Unutmayın, özgüven ve özsaygı oluşturmak bir yolculuktur, bir varış noktası değil; zaman, sabır ve tutarlı çaba gerektirir.
Bu sorunların temel nedenlerini anlayarak ve proaktif adımlar atarak, kendinizle daha sağlıklı ve daha tatmin edici bir ilişki geliştirmeniz mümkündür.
Komentarze